ÖZET

Endomet r iozis ve migren, dünyada milyonları etkileyerek büyük sosyoekonomik engellere ne den olan iki ağrı bozukluğudur. Endometriozis, endometrium benzeri dokunun uterus d ışında bul unması olarak tanımlanan en önemli iki semptomu ağrı ve kısırlık olan kronik, hormon bağımlı, nöroinflamatuar bir hastalıktır. Migren ise bulantı, kusma, ses ve ışık hassasiyeti gibi bulgularla görülen epizodik baş ağrıları olarak tanımlanır. İki hastalık üzerine pek çok çalışma yapılmış olmasına rağmen patofizyolojileri ve tedavileri hakkında bildiklerimiz hala kısıtlıdır. Komorbid hastalıklar olduklarını gösteren popülasyon bazlı ve genetik çal ışmalar mevcuttur. Erken menarş, geç menapoz iki hastalık için de ortak iyi bilinen risk faktörleridir. Migren kadınlarda erkeklere göre üç kat daha sık gözükmektedir. Endometriozis ilişkili ağrının temel tedavi stratejisi östrojeni baskılamak üzerinedir. Bu derlemede hormon inflamasyon ilişkisi, sinir ve damar oluşumları ve sinir sistemi değişiklikleri tartışılarak ağrı patofizyolojisi endometriozis migren komorbiditesi açısından ele alınmıştır.